وبلاگ منتظران

بانک احادیث موضوعی

امانتدارى

احادیث این بخش با توجه به منابع ذکر شده در نرم افزار "جامع الاحادیث نور" بازبینی و به روز شده اند.

حدیث (1) رسول اکرم صلى الله علیه و آله : لا تَزالُ اُمَّتى بِخَیرٍ ما تَحابّوا وَ تَهادَوا وَ أَدَّوُا الامانَةَ؛   امّت من تا هنگامى که یکدیگر را دوست بدارند، به یکدیگر هدیه دهند و امانتدارى کنند، در خیر و خوبى خواهند بود. عیون اخبار الرضا ج2، ص29، ح25 حدیث (2) امام صادق علیه السلام : اُنظُر ما بَلَغَ بِهِ عَلىٌّ علیه السلام عِندَ رَسولِ اللّه  صلى الله علیه و آله فَالزَمهُ فَإِنَّ عَلیّا علیه السلام إِنَّما بَلَغَ ما بَلَغَ بِهِ عِندَ رَسولِ اللّه  صلى الله علیه و آله بِصِدقِ الحَدیثِ و َأَداءِ الامانَةِ؛   بنگر على علیه السلام با چه چیز آن مَقام را نزد پیامبر خدا صلى الله علیه و آله پیدا کرد همان را پیروى کن. همانا على علیه السلام آن مقام را نزد پیامبر خدا صلى الله علیه و آله با راستگویى و امانتدارى بدست آورد. کافى(ط-الاسلامیه) ج2، ص104، ح5 حدیث (3) امام صادق علیه السلام : اِتَّقُوا اللّه، وَ عَلَیکُم بِأَداءِ الامانَةِ إِلى مَنِ ائتَمَنَکُم فَلَو أَنَّ قاتِلَ أَمیرِالمُؤمِنینَ علیه السلام ائتَمَنَنى عَلى أَمانَةٍ لأَدَّیتُها إِلَیهِ؛   تقواى الهى پیشه کنید و امانت را به کسى که شما را امین دانسته است، باز گردانید، زیرا حتّى اگر قاتل امیرالمؤمنین علیه السلام امانتى را به من بسپرد هر آینه آن را به او بر مى گردانم. امالى(صدوق) ص 245 {شبیه این حدیث در کافی(ط-الاسلامیه)ج5 ،ص133 ،ح4} حدیث (4) امام على علیه السلام : اَلامانَةُ تَجُرُّ الرِّزقَ، و َالخیانَةُ تَجُرُّ الفَقرَ؛   امانتدارى روزى مى آورد و خیانت در امانت فقر. تحف العقول ص221 - بحارالأنوار(ط-بیروت) ج78، ص60، ح138 حدیث (5) رسول اکرم صلى الله علیه و آله : لا تَنظُروا إِلى کَثرَةِ صَلاتِهِم وَ صَومِهِم وَ کَثرَةِ الحَجِّ و َالمَعروفِ و َطَنطَنَتِهِم بِاللَّیلِ، و َلکِنِ انظُروا إِلى صِدقِ الحَدیثِ و َأَداءِ الامانَةِ؛   به زیادى نماز و روزه و حج و احسان و مناجات شبانه مردم نگاه نکنید، بلکه به راستگویى و امانتدارى آنها توجه کنید. عیون اخبار الرضا ج2، ص51 - بحارالأنوار(ط-بیروت) ج72، ص114، ح5 {شبیه این حدیث در امالی(صدوق) ص303} حدیث (6) امام على علیه السلام : لا تَخُن مَنِ ائتَمَنَکَ وَ إِن خانَکَ و َلا تُذِع سِرَّهُ و َإِن أَذاعَ سِرَّکَ؛ به کسى که تو را امین قرار داده است خیانت مکن هر چند او به تو خیانت کرده باشد و راز او را فاش مساز اگر چه او راز تو را فاش ساخته باشد. مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل ج9 ،ص136 ، ح10476 - بحارالأنوار(ط-بیروت) ج74، ص208 حدیث (7) امام على علیه السلام : لا تَمَنَنَّ مَلولاً؛   شخص به ستوه آمده و رنجیده را امین مشمار. نهج البلاغه(صبحی صالح) ص506 ، حکمت 211 حدیث (8) رسول اکرم صلى الله علیه و آله : مَن خانَ أَمانَةً فِى الدُّنیا وَ لَم یَرُدَّها إِلى أَهلِها ثُمَّ أَدرَکَهُ المَوتُ ماتَ عَلى غَیرِ مِلَّتى و َیَلقَى اللّه  وَ هُوَ عَلَیهِ غَضبانٌ؛   کسى که در دنیا به امانتى خیانت کند و آن را به صاحبش برنگرداند و آنگاه بمیرد بر دین من نمرده است و با خدا دیدار مى کند در حالى که بر او خشمگین است. من لا یحضر الفقیه ج4 ، ص 15 - امالى (صدوق) ص 430 حدیث (9) رسول اکرم صلى الله علیه و آله : مَنِ ائتَمَنَ غَیرَ أَمینٍ فَلَیسَ لَهُ عَلَى اللّه  ضَمانٌ لأَنَّهُ قَد نَهاهُ أَن یَاتَمِنَهُ؛   هر کس به فردى غیر امین امانت بسپارد، خداوند ضامن او نیست، زیرا او را از امانت سپارى به غیر امین بازداشته است. وسایل الشیعه ج 19 ، ص84 ،ح24210 - بحارالأنوار(ط-بیروت) ج100، ص179، ح3 حدیث (10) رسول اکرم صلى الله علیه و آله : لَیسَ مِنّا مَن یُحَقِّرُ الامانَةَ حَتّى یَستَهلِکُها إِذَا استُودِعَها؛   از ما نیست کسى که امانت را کوچک بشمارد و از آن مواظبت نکند و در معرض تلف شدن قرار بدهد. بحارالأنوار(ط-بیروت) ج72، ص172، ح13 {شبیه این حدیث در مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل ج14، ص13،ح15967 } حدیث (11) امام صادق علیه السلام : إِنَّهُ قالَ لِبَعضِ شیعَتِهِ ـ عَلَیکُم بِالوَرَعِ و َالاِجتِهادِ، وَ صِدقِ الحَدیثِ و َأَداءِ الامانَةِ و َالتَّمَسُّکِ بِما أَنتُم عَلَیهِ، فَإِنَّما یَغتَبِطُ أَحَدُکُم إِذا انتَهَت نَفسُهُ إِلى هاهُنا، وَ أَومى بِیَدِهِ إِلى حَلقِهِ؛   همانا ایشان به بعضى از شیعیان خود فرمودند: بر شما لازم است پرهیزکارى و تلاش و راستگویى و امانت دارى و چنگ زدن به مذهب خود، زیرا هر یک از شما به هنگام جان دادن، غبطه او را خواهند خورد. دعائم الاسلام ج1، ص66 حدیث (12) رسول اکرم صلى الله علیه و آله : إِن أَحبَبتُم أَن یُحِبَّکُمُ اللّه  و َرَسولُهُ فَأَدّوا إِذَا ائتُمِنتُم و َاصدُقوا إِذا حَدَّثتُم وَ أَحسِنوا جِوارَ مَن جاوَرَکُم؛ اگر مى خواهید که خدا و پیغمبر شما را دوست بدارند وقتى امانتى به شما سپردند رد کنید و چون سخن گویید راست گویید و با همسایگان خود به نیکى رفتار نمایید. نهج الفصاحه ص264 ، ح 554 حدیث (13) امام صادق علیه السلام : اَلمَکارِمُ عَشرٌ ، فَإنِ استَطَعتَ أن تَکونَ فیکَ فَلتَکُن... : صِدقُ الَبسِ ، وَ صِدقُ اللِّسانِ ، و َأداءُ الامانَةِ ، و َصِلَةُ الرَّحِمِ ، و َإقراءُ الضَّیفِ ، وَ إطعامُ السّائِلِ ، وَ المُکافاةُ عَلىَ الصَّنائعِ ، و َالتَّذَمُّمُ لِلجارِ ، و َالتَّذَمُّمُ لِلصّاحِبِ ، و َرَأسُهُنَّ الحَیاءُ؛ مکارم ده تاست : اگر مى توانى آنها را داشته باش ... : استقامت در سختى ها، راستگویى، امانتدارى، صله رحم، میهمان نوازى، اطعام نیازمند، جبران کردن نیکى ها، رعایت حق و حرمت همسایه، مراعات حق و حرمت رفیق و در رأس همه، حیا. خصال ج2 ، ص431 حدیث (14) امام على علیه السلام : أَربَعٌ مَن أُعطیَهُنَّ فَقَد أُعطىَ خَیرَ الدُّنیا و َالخِرَةِ صِدقُ حَدیثٍ و َأَداءُ أَمانَةٍ وَ عِفَّةُ بَطنٍ و َحُسنُ خُلقٍ؛ چهار چیز است که به هر کس داده شود خیر دنیا و آخرت به او داده شده است: راستگویى، اداء امانت، حلال خورى و خوش اخلاقى. شرح آقا جمال خوانساری بر غررالحکم و دررالکلم ج2، ص151، ح2142 حدیث (15) امام صادق علیه السلام : لا تَغتَرّوا بِصَلاتِهِم و َلا بِصیامِهِم، فَإِنَّ الرَّجُلَ رُبَما لَهِجَ بِالصَّلاةِ و َالصَّومِ حَتّى لَو تَرَکَهُ استَوحَشَ ، وَ لکِنِ اختَبِروهُم عِندَ صِدقِ الحَدیثِ و أداءُ الامانَةِ؛   فریب نماز و روزه مردم را نخورید، زیرا آدمى گاه چنان به نماز و روزه خو مى کند که اگر آنها را ترک گوید، احساس ترس مى کند، بلکه آنها را به راستگویى و امانتدارى بیازمایید. کافى(ط-الاسلامیه) ج2، ص104، ح2 حدیث (16) رسول اکرم صلى الله علیه و آله : إِذا رَأَیتَ مِن أَخیکَ ثَلاثَ خِصالٍ فَارجُه ُ: اَلحَیاءُ و َالمانَةُ و َالصِّدقُ؛   هر گاه در برادر (دینى) خود سه صفت دیدى به او امیدوار باش: حیا، امانتدارى و راستگویى. نهج الفصاحه ص193 ، ح 205 حدیث (17) رسول اکرم صلى الله علیه و آله :  أَقْرَبُکُمْ مِنِّی غَداً فِی الْمَوْقِفِ أَصْدَقُکُمْ لِلْحَدِیثِ وَ آدَاکُمْ لِلْأَمَانَةِ وَ أَوْفَاکُمْ بِالْعَهْدِ وَ أَحْسَنُکُمْ خُلُقاً وَ أَقْرَبُکُمْ مِنَ النَّاس‏ نزدیک ترین شما به من در قیامت، راستگوترین، امانتدارترین، وفادارترین به عهد، خوش اخلاق ترین و نزدیک ترین شما به مردم است. تحف العقول ص46 {شبیه این حدیث در بحارالأنوار(ط-بیروت) ج72، ص94، ح12}  حدیث (18) رسول اکرم صلى الله علیه و آله : ثَلاثٌ لَیسَ لاَحَدِ النّاسِ فیهِ رُخصَةٌ: بِرُّ الوالِدَینِ مُسلِما کانَ اَؤ کافِرا وَ الوَفاءُ بِالعَهدِ لِمُسلِمٍ اَو کافِرا وُ الاَمانَةُ اِلى مُسلِمٍ کانَ اَؤ کافِرا؛ سه چیز است که ترک آن براى هیچ کس جایز نیست: نیکى به پدر و مادر مسلمان باشند یا کافر، وفاى به عهد با مسلمان یا کافر و اداى امانت به مسلمان یا کافر. نهج الفصاحه ص416 ،ح1264 حدیث (19) امام صادق علیه ‏السلام : إِنَّ اللّه‏َ عَز َّوَ جَلَّ لَم یَبعَث نَبیّا إِلاّ بِصِدقِ الحَدیثِ و َأَداءِ المانَةِ إِلَى البَرِّ و َالفاجِرِ؛   خداى عزوجل هیچ پیامبرى را نفرستاد، مگر با راستگویى، و برگرداندن امانت به نیکوکار و یا بدکار. کافى(ط-الاسلامیه) ج 2، ص 104، ح 1 - مجموعه ورام ج2 ،ص188 حدیث (20) امام موسى کاظم علیه ‏السلام : اَداءُ الاَمانَةِ وَ الصِّدقُ یَجلِبانِ الرِّزقَ، و َالخیانَةُ و َالکَذِبُ یَجلِبانِ الفَقرَ وَ النِّفاقَ؛   اداى امانت و راستگویى روزى را زیاد مى ‏کند و خیانت و دروغگویى باعث فقر و نفاق مى‏ شود. تحف العقول ص403 - بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 75، ص 327 حدیث (21) امام على علیه ‏السلام : لَیسَ لِکَذوبٍ اَمانَةٌ، وَ لا لِفُجورٍ صیانَةٌ؛   دروغگو امانتدار نیست و بدکار، نگهدارنده اسرار. تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص220 ،ح4387 حدیث (22) رسول اکرم صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله : ثَلاثٌ مَن کُنَّ فیهِ فَهُوَ مُنافِقٌ وَ اِن صامَ وَ صَلّى وَحَجَّ وَ اعتَمَرَ و َقالَ «اِنّى مُسلِمٌ» مَن اِذا حَدَّثَ کَذِبَ وَ اِذا وَعَدَ اَخلَفَ وَ اِذَا ائتُمِنَ خانَ؛   سه چیز است که در هر کس باشد منافق است اگر چه روزه دارد و نماز بخواند و حج و عمره کند و بگوید من مسلمانم، کسى که هنگام سخن گفتن دروغ بگوید و وقتى که وعده دهد تخلف نماید و چون امانت بگیرد، خیانت نماید. نهج الفصاحه ص422 ، ح 1280 حدیث (23) ابن شهر آشوب : کانَ النَّبىّ صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله قَبلَ المَبعَثِ مَوصوفا بِعِشرینَ خَصلَةً مِن خِصالِ الاَنبیاءِ لَوِ انفَرَدَ واحِدٌ بِاَحَدِها لَدَلَّ عَلى جَلالِهِ فَکَیفَ مَنِ اجتَمَعَت فیهِ؟! کانَ نَبیّا اَمینا، صادِقا، حاذِقا، اَصیلاً، نَبیلاً، مَکینا، فَصیحا، عاقِلاً، فاضِلاً، عابِدا،  زاهِدا، سَخیا، کمیا، قانِعا، مُتَواضِعا، حَلیما، رَحیما، غَیورا، صَبورا، مُوافِقا، مُرافِقا، لَمیُخالِط مُنَجِّما وَ لا کاهِنا و لا عَیافا؛   رسول اکرم صلى ‏الله‏ علیه ‏و ‏آله پیش از مبعوث شدن، بیست خصلت از خصلت‏هاى پیامبران را دارا بودند، که اگر کسى یکى از آنها را داشته باشد، دلیل عظمت اوست؛ چه رسد به کسى که همه آنها را دارا باشد، آن حضرت پیامبرى امین، راستگو، ماهر، اصیل، شریف، استوار، سخنور، عاقل، با فضیلت، عابد، زاهد، سخاوتمند، دلیر و با شهامت، قانع، متواضع، بردبار، مهربان، غیرتمند، صبور، سازگار، و نرم‏خو بودند و با هیچ منجّم (قائل به تأثیر ستارگان)، غیب‏گو و پیش‏گویى هم‏نشین نبودند. مناقب (ابن شهر آشوب) ج 1، ص 123 حدیث (24) رسول خدا صلی الله علیه و آله: ثَلَاثٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ فَهُوَ مُنَافِقٌ وَ إِنْ صَامَ وَ صَلَّى مَنْ إِذَا حَدَّثَ کَذَبَ وَ إِذَا وَعَدَ أَخْلَفَ وَ إِذَا اؤْتُمِنَ خَان‏   سه چیز در هر کس باشد منافق است اگر چه نماز بخواند و روزه بگیرد 1 - سخن به دروغ بگوید . 2 - از وعده تخلف کند .3 - در امانت خیانت نماید . تحف العقول ص316

 Reserved

ادب

احادیث این بخش با توجه به منابع ذکر شده در نرم افزار "جامع الاحادیث نور" بازبینی و به روز شده اند.

حدیث (1) امام صادق علیه السلام :  لَا یَزَالُ الْمُؤْمِنُ یُورِثُ أَهْلَ بَیْتِهِ الْعِلْمَ وَ الْأَدَبَ الصَّالِحَ حَتَّى یُدْخِلَهُمُ الْجَنَّةَ [جَمِیعاً] مؤمن همواره خانواده خود را از دانش و ادب شایسته بهره مند مى سازد تا همه آنان را وارد بهشت کند. مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل ج12، ص201، ح13881 حدیث (2) امام حسن عسکری علیه السلام: کَفاکَ ادباً تَجنُّبُکَ ما تَکرهُ مِن غَیرکَ؛ در مقام ادب همین بس که آنچه برای دیگران نمی پسندی، خود از آن دوری کنی. دره الباهره ص45 - بحارالانوار(ط-بیروت)ج66 ،ص407 ، ح115 حدیث (3) امام حسن عسکری علیه السلام: لَیسَ مِنَ الاَدَبِ اِظهارِ الفَرَح عِندَ المَحزونِ؛ اظهار شادی نزد غمدیده، از بی ادبی است. تحف العقول ص489 حدیث (4) امام علی علیه السلام: لا غِنَی کالعَقلِ، و لا فَقرَ کالجَهلِ، و لا میراثَ کالاَدَب و لا ظَهیرَ کالمُشاوَرَه؛   هیچ ثروتی چون عقل و هیچ فقری چون جهل و هیچ میراثی چون ادب و هیچ پشتیبانی چون مشورت نخواهد بود. نهج البلاغه(صبحی صالح) ص478 حدیث (5) امام علی علیه السلام: العِلمُ وَراثَهٌ کَریمَهٌ ، وَ الادابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَهٌ ، وَ الفِکرُ مِرآهٌ صافِیَهٌ؛ علم میراث گرانبهائی است و ادب لباس فاخر و زینتی است و فکر آئینه ای است صاف. نهج البلاغه(صبحی صالح) ص469 حدیث (6) رسول اکرم صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله : اَنـَا اَدیبُ اللّه‏ِ وَ عَلىٌّ اَدیبى ، اَمَرَنى رَبّى بِالسَّخاءِ وَ الْبِرِّ وَ نَهانى عَنِ الْبُخْلِ وَ الْجَفاءِ وَ ما شَى‏ءٌ اَبْغَضُ اِلَى اللّه‏ِ عَزَّوَجَلَّ مِنَ الْبُخْلِ وَ سوءِ الْخُلُقِ، وَ اِنَّهُ لیُفْسِدُ العَمَلَ کَما یُفْسِدُ الخَلُّ الْعَسَلَ؛ من ادب آموخته خدا هستم و على، ادب آموخته من است . پروردگارم مرا به سخاوت و نیکى کردن فرمان داد و از بخل و سختگیرى بازَم داشت . در نزد خداوند عزّوجلّ چیزى منفورتر از بخل و بد اخلاقى نیست . بد اخلاقى ، عمل را ضایع مى ‏کند ، آن‏سان که سرکه عسل را. مکارم الاخلاق ص 17 حدیث (7) امام على علیه‏ السلام : اِنَّ النّاسَ اِلى صالِحِ الاَدَبِ اَحْوَجُ مِنْهُمْ اِلَى الْفِضَّةِ وَ الذَّهَبِ؛ مردم، به ادب (فرهنگ و تربیتِ) درست ، نیازمندترند، تا به طلا و نقره. تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص247 ، ح5080 حدیث (8) امام على علیه ‏السلام : اَلنَّفْسُ مَجْبولَةٌ عَلى سوءِ الاَدَبِ وَ الْعَبْدُ مَأمورٌ بَمُلازَمَةِ حُسْنِ الاَدَبِ وَ النَّفْسُ تَجرى [بِطَبعِها] فى مَیَدانِ المُخالَفَةِ وَ الْعَبْدُ یَجْهَدُ بِرَدِّها عَنْ سوءِ الْمُطالَبَةِ فَمتى اَطْلَقَ عِنانَها فَهُوَ شَریکٌ فى فَسادِها وَ مَنْ اَعانَ نَفْسَهُ فى هَوى نَفسِهِ فَقَدْ اَشْرَکَ نَفْسَهُ فى قَتْلِ نَفْسِهِ؛ نفس آدمى بر بى ‏ادبى سرشته شده است و بنده فرمان دارد که پایبند ادب نیکو باشد. نفس آدمى با طینت خود در میدان مخالفت مى‏ تازد و بنده مى‏ کوشد آن را از خواسته ناروایش برگرداند، پس هرگاه عنان نفس را رها سازد، شریک تبهکارى اوست و هر کس نفس خود را در خواهش‏ هایش یارى رساند، در قتل خود همدستِ نفس شده است. مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل ج11 ، ص 138 - مشکاه الانوار فی غرر الاخبار ص247 حدیث (9) امام على علیه ‏السلام : عَلَیْکُمْ بِالاَدَبِ ، فَاِنْ کُنْتُمْ مُلوکا بَرَزْتُمْ وَ اِنْ کُنْتُمْ وَسَطا فُقْتُمْ ، وَ اِنْ اَعْوَزَتْکُمُ الْمَعیشَةُ عِشْتُمْ بِاَدَبِکُم؛ ادب بیاموزید، زیرا که [در این صورت] اگر پادشاه باشید، برجسته مى‏شوید، اگر میانه باشید، سرآمد مى‏شوید و اگر تنگ‏دست باشید، با ادبتان گذران زندگى مى‏کنید. شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج20 ، ص304 ،ح483 حدیث (10) امام على علیه‏السلام : کَفاکَ مُؤَدِّبا لِنَفْسِکَ تَجَنُّبُ ما کَرِهْتَهُ مِنْ غَیْرِکَ؛ براى ادب آموزى ‏ات همین بس که از آنچه از دیگران نمى ‏پسندى ، دورى کنى. تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص247 ، ح5089 حدیث (11) اَنَس : حَیَّتْ جاریَةٌ لِلْحَسَنِ بْنِ عَلىٍّ علیه ‏السلام بِطاقَةِ رَیْحانٍ ، فَقالَ لَها : اَنـْتِ حُرَّةٌ لِوَجْهِ اللّه‏ِ ، فَقُلْتُ لَهُ فى ذلِکَ ، فَقالَ : اَدَّبَنَا اللّه‏ُ تَعالى فَقالَ : «و إِذا حُیّیتُم بِتَحیَّةٍ فَحَیُّوا بِاَحْسَنَ مِنْها»الآیَةِ، وَ کانَ اَحْسَنُ مِنْها اِعْتاقَها؛ یکى از کنیزان امام حسن علیه‏السلام دسته گلى به ایشان تقدیم کرد. امام به او فرمود: تو در راه خدا آزادى! دلیل این کارشان را پرسیدم. فرمود: خداوند، ما را [این گونه] ادب آموخته است ، آن‏جا که {در قرآن کریم} مى‏گوید: «و چون احترام شُدید، به بهتر از آن، پاسخ گویید» و بهتر از هدیه او، آزادى او بود! مناقب(ابن شهر آشوب) ج4 ، ص18 حدیث (12) على بن حَکَم: عَنْ دِعْبِلِ بنِ علىّ : اَنَّهُ دَخَلَ عَلى اَبِى الحَسَنِ الرِّضا علیه ‏السلام وَ اَمَرَ لَهُ بِشَىْ‏ءٍ ، فَاَخَذَهُ وَ لَمْ یَحْمَدِ اللّه‏َ . قالَ : فَقالَ لَهُ : لِمَ لَمْ تَحْمَدِ اللّه‏َ؟! قالَ : ثُمَّ دَخَلْتُ بَعْدُ عَلى اَبى جَعفَرٍ علیه ‏السلام وَ اَمَرَ لى بِشَىْ‏ءٍ ، فَقُلْتُ : اَلْحَمدُ لِلّهِ . فَقالَ لى : تَاَدَّبْتَ؛ دعبل بن على به خدمت امام رضا علیه ‏السلام رسید و امام امر فرمودند انعامى به او بدهند . دعبل آن را گرفت، اما خدا را سپاس نگفت . امام به او فرمودند : چرا خداوند را سپاس نگفتى؟! دعبل گفت : پس از مدّتى بار دیگر خدمت امام رضا علیه ‏السلام رسیدم و ایشان فرمودند انعامى به من بدهند . من گفتم : خدا را سپاسگزارم . امام به من فرمودند : ادب را به‏ جا آوردى. کافی(ط-الاسلامیه) ج1 ، ص496 ، ح8 حدیث (13) امام على علیه‏ السلام : اَدَّبْتُ نَفْسى فَما وَجَدْتُ لَها    بِغَیرِ تَقْوَى الاْلهِ مِنْ اَدَبِ فى کُلِّ حالاتِها وَ اِن قَصُرَتْ    اَفْضَلَ مِنْ صَمْتِها عَنِ الْکَذِبِ وَ غیبَةِ النّاسِ اَن غیبَتَهُم    حَرَّمَها ذُوالْجَلالِ فِى الْکُتُبِ اِن کانَ مِن فِضَّةٍ کَلامُکِ یا     نَفْسُ فَاِنَّ السُّکوتَ مِن ذَهَبِ   به ادب و تربیت نفس خود پرداختم و براى‏ آن  /  ادبى بهتر از تقواى الهى در تمام حالاتش نیافتم و اگر از پس این امر برنیامد  /  براى آن چیزى بهتر از دم فروبستن از دروغ نیافتم و از غیبت مردمان، همانا غیبت آنان را  /  خداوند با عظمت در کتاب‏ها حرام کرده است اى نفس، اگر سخن تو  /  نقره است، سکوت طلاست دیوان امیرالمومنین ص 69 حدیث (14) نوف البکالى : رَاَیْتُ أمیرَ المُؤمِنینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ مُوَلِّیا مُبادِرا ، فَقُلْتُ : اَیْنَ تُریدُ یا مَولاىَ؟ فَقالَ : دَعنى یا نَوفُ ، اِنَّ آمالى تُقَدِّمُنى فِى المَحبوبِ. فَقُلتُ : یا مَولاىَ وَ ما آمالُکَ؟ قالَ : قَدْ عَلِمَهَا الْمَأمولُ وَ اسْتَغنَیتُ عَنْ تَبیینِها لِغَیْرِهِ ، وَ کَفى بِالْعَبْدِ اَدَبا اَلاّ یُشْرِکَ فى نِعَمِهِ و اِرْبِهِ غَیْرَ رَبِّهِ؛ امیر المؤمنین صلوات الله علیه را دیدم که شتابان مى ‏رود . عرض کردم : مولاى من کجا مى ‏روى؟ فرمودند : «اى نوف رهایم کن! آرزوهایم مرا به پیشگاه محبوب مى ‏کشانَد». عرض کردم : مولاى من! آرزوهایتان چیست؟ فرمودند : «آن کس که مورد آرزوست ، خود آنها را مى‏ داند و نیازى نیست به غیر او بگویم . بنده را همین ادب بس که در نعمت‏ها و نیازش ، غیر پروردگارش را شریک نگردانَد» . بحارالانوار(ط-بیروت) ج91 ، ص94 ، ح12 حدیث (15) پیامبر صلى‏ الله‏ علیه ‏و ‏آله : ایّاکَ اَنْ تَضْحَکَ مِنْ غَیْرِ عَجَبٍ ، اَوْ تَمْشىَ و تَتَـکَلَّمَ فى غَیْرِ اَدَبٍ؛ از خندیدنِ بى تعجّب [و بى‏جا] یا راه رفتن و سخن گفتنِ بى ‏ادبانه بپرهیز.  أعلام الدین فی صفات المؤمنین ص 273 حدیث (16) امام على علیه ‏السلام : لا تَصْفُو الْخِلَّةُ مَعَ غَیْرِ اَدیبٍ ؛   دوستى با شخص بى‏ ادب ، صمیمانه نخواهد شد. تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص434 ، ح9912 حدیث (17) امام على علیه ‏السلام : فَکونوا اَقَلَّ ما یَکونونَ فِى الْباطِنِ اَمْوالاً ، اَحْسَنَ ما یَکونونَ فِى الظّاهِرِ اَحْوالاً فَاِنَّ اللّه‏َ تَعالى اَدَّبَ عِبادَهُ الْمُؤمِنینَ الْعارِفینَ اَدَبا حَسَنا ، فَقالَ جَلَّ مِن قائِلٍ : یَحْسَبُهُمُ الْجاهِلُ اَغْنیاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسیماهُمْ لاَ یَسْئَلونَ النَّاسَ اِلْحافا؛ در حالى که در واقع از کمترین مال برخوردار هستید، در ظاهر بهترین حال را از خود نشان دهید ؛ زیرا خداوند متعال ، بندگان با ایمان با معرفتش را این گونه نیکو ادب نموده که [در وصف فقیران پارسا] فرموده است : شخص بى‏ خبر آنان را از شدّت خویشتندارى توانگر مى ‏پندارد . ایشان را از نشانه ‏هایشان مى‏ شناسى ، با اصرار (چیزى) از مردم نمى‏ خواهند . بحار الانوار(ط-بیروت) ج75 ، ص8 ، ح63 حدیث (18) امام صادق علیه ‏السلام : مَنْ عَرَفَ اللّه‏َ خافَهُ ، وَ مَنْ خافَ اللّه‏َ حَثَّهُ الْخَوفُ مِنَ اللّه‏ِ عَلَى الْعَمَلِ بِطاعَتِهِ و َالاَخْذِ بِتَأدیبِهِ ، فَبَشِّرِ الْمُطیعینَ المُتَأَدِّبینَ بِاَدَبِ اللّه‏ِ وَ الاْآخِذینَ عَنِ اللّه‏ِ اَنَّهُ حَقٌّ عَلَى اللّه‏ِ اَنْ یُنْجیَهُ مِنْ مُضِلاّتِ الْفِتَنِ؛   آن‏که خدا را شناخت ، از او ترسید و آن کس که از خدا ترسید ، ترس از خدا او را به عمل به فرمان او و در پیش گرفتن ادبش واداشت . پس فرمان‏بردارانِ ادب شده به ادب خدا و اطاعت‏کنندگان دستورهاى او را بشارت ده که بر خداست که آنها را از فتنه ‏هاى گمراه ‏کننده برهاند. اصول الستة عشر (ط - دار الشبستری) ص 50 حدیث (19) امام حسن عسکرى علیه ‏السلام : لَیْسَ مِنَ الاَدَبِ اِظْهارُ الْفَرَحِ عِنْدَ الْمَحْزونِ؛   شادى کردن در حضور غمگین، از ادب به دور است. تحف العقول ص489 حدیث (20) امام صادق علیه ‏السلام : ما خَسِرَ وَ اللّه‏ِ مَنْ اَتى بِحَقیقَةِ السُّجودِ ... وَ لَا بَعُدَ أَبَداً عَنِ اللَّهِ مَنْ أَحْسَنَ تَقَرُّبَهُ فِی السُّجُودِ وَ لَا قَرُبَ إِلَیْهِ أَبَداً مَنْ أَسَاءَ أَدَبَهُ وَ ضَیَّعَ حُرْمَتَهُ بِتَعْلِیقِ قَلْبِهِ بِسِوَاهُ   سوگند به خدا ، هر کس که حقیقت سجده را به‏ جاى آورد ، زیان نکرد و کسى که در سجده، به خوبى به خداوند نزدیک شد، هرگز از خداوند دور نیست. و آن‏که به {ساحت مقدس} او بى ‏ادبى کرد و حرمتش را زیر پا گذاشت ، و به غیر او دل بست، هرگز به او نزدیک نشد. بحار الأنوار(ط-بیروت) ج 82، ص 136، ح 16 حدیث (21) امام على علیه‏ السلام : لا یَرْاَسُ مَنْ خَلا عَنِ الاَدَبِ وَ صَبا اِلَى اللَّعِبِ؛   کسى که از ادب بى‏ بهره باشد و شیفته بازى شود، به ریاست نمى ‏رسد. تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص247 ، ح5096 حدیث (22) امام على علیه ‏السلام : عَلَیکَ بِمُداراةِ النّاسِ وَ اِکْرامِ الْعُلَماءِ وَ الصَّفْحِ عَنْ زَلاّتِ الاِخْوانِ فَقَدْ اَدَّبَکَ سَیِّدُ الاَوَّلینَ وَ الآْخِرینَ بِقَولِهِ صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله : اُعْفُ عَمَّنْ ظَـلَمَکَ وَ صِلْ مَنْ قَطَعَکَ وَ اَعْطِ مَنْ حَرَمَکَ ؛   تو را سفارش مى‏کنم به مداراى با مردم و احترام به علما و گذشت از لغزش برادران (دینى)؛ چرا که سرور اولین و آخرین، تو را چنین ادب آموخته و فرموده است : «گذشت کن از کسى که به تو ظلم کرده ، رابطه برقرار کن با کسى که با تو قطع رابطه کرده و عطا کن به کسى که از تو دریغ نموده است». بحار الأنوار(ط-بیروت) ج 75، ص 71، ح 34 حدیث (23) امام على علیه ‏السلام : جالِسِ الْعُلَماءَ یَزْدَدْ عِلْمُکَ وَ یَحْسُنْ اَدَبُکَ وتَزکُ نَفسُکَ؛   با علما معاشرت کن تا علمت زیاد، ادبت نیکو و جانت پاک شود. تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص430 ، ح9791 حدیث (24) امام صادق علیه‏ السلام : اِنَّ الشَّیْطانَ لَیَطْمَعُ فى عالِمٍ بِغَیْرِ اَدَبٍ اَکْثَرُ مِنْ طَمَعِهِ فى عالِمٍ بِاَدَبٍ ، فَتَاَدَّبوا وَ اِلاّ فَاَنْتُمْ اَعرابٌ ؛   شیطان ، در عالِمِ بى‏ بهره از ادب بیشتر طمع مى‏ کند تا عالِمِ برخوردار از ادب . پس ادب داشته باشید و گرنه شما، بی ابانى (فاقد تمدّن) هستید. اعلام الدین فی صفات المومنین ص96 حدیث (25) امام على علیه‏ السلام : عَلَى الْعاقِلِ اَنْ یُحْصى عَلى نَفْسِهِ مَساویَها فِى الدّینِ وَ الرَّأىِ وَ الاَخْلاقِ وَ الاَدَبِ ، فَیَجْمَعُ ذلِکَ فى صَدْرِهِ اَوْ فى کِتابٍ وَ یَعْمَلُ فى اِزالَتِها ؛   بر عاقل است که بدى‏هایش را در دین، اندیشه، اخلاق و ادب یادداشت کند و به‏خاطرش بسپارد و براى از بین بردن آنها بکوشد. بحار الأنوار(ط-بیروت) ج 75، ص 6، ح 58 حدیث (26) پیامبر صلى ‏الله ‏علیه ‏و‏ آله : ادّبوا اولادکم على ثلث خصال حبّ نبیّکم و حبّ اهل بیته و تلاوة القرآن‏   فرزندانتان را به سه چیز ادب کنید: عشق به پیامبرتان، عشق به خاندان او، و قرآن خواندن. قاموس قرآن مقدمه ص2 حدیث (27) امام صادق علیه‏ السلام : اَدَّبَنى اَبى علیه ‏السلام بِثَلاثٍ ... ونَهانى عَنْ ثَلاثٍ : قالَ لى : یا بُنَىَّ مَنْ یَصْحَبْ صاحِبَ السّوءِ لا یَسْلَمْ وَ مَن لا یُقَـیِّد اَ لْفاظَهُ یَنْدَم ، وَ مَنْ یَدْخُل مَداخِلَ السَّوءِ یُتَّهَمْ... وَ نَهانى اَنْ اُصاحِبَ حِاسِدَ نِعْمَةٍ وَ شامِتا بِمُصیبَةٍ ، اَو حامِلَ نَمیمَةٍ ؛   پدرم علیه ‏السلام مرا به سه چیز ادب آموخت و از سه چیز نهى ‏ام فرمود . سه نکته ادب این بود که فرمود : فرزندم! هرکس با دوست بد بنشیند ، سالم نمى‏ ماند و هر کس گفتارش را کنترل نکند ، پشیمان مى‏ شود ، و هر کس به جایگاه‏ هاى بد وارد شود ، مورد بدگمانى قرار مى ‏گیرد (زیر سؤال مى ‏رود) و آن سه چیز که مرا از آن نهى فرمود: دوستى با کسى که چشم دیدن نعمت کسى را ندارد، و با کسى که از مصیبت دیگران شاد مى‏ شود و با سخن‏چین. تحف العقول ص376 حدیث (28) امام على علیه ‏السلام : تَحَرِّى الصِّدْقِ وَ تَجَنُّبُ الْکَذِبِ اَجْمَلُ شیمَةٍ وَ اَفْضَلُ اَدَبٍ؛   راستگو بودن و پرهیز نمودن از دروغ، زیباترین اخلاق و بهترین ادب است. تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص217 ، ح4294 حدیث (29) امام على علیه ‏السلام : مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنّاسِ اِماما فَلیَبْدَأ بِتَعْلیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلیمِ غَیْرِهِ وَلْیَکُنْ تَاْدیبُهُ بِسیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدیبِهِ بِلِسانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُها اَحَقُّ بِالاِجْلالِ مِنْ مُعَلِّمِ النّاسِ ومُؤَدِّبِهِمْ؛   کسى که خود را پیشواى مردم قرار داده، باید پیش از آموزش دیگران، خود را آموزش دهد و پیش از آن‏که دیگران را با زبان، ادب بیاموزد، با کردارش ادب آموزد و البته آموزش دهنده و ادب‏ آموز خود بیش از آموزگار و ادب‏ آموز مردم، شایسته تجلیل است. نهج البلاغه(صبحی صالح) ص480 ،ح 73 حدیث (30) امام صادق علیه ‏السلام : اِنْ اُجِّلْتَ فى عُمُرِکَ یَومَیْنِ فَاجْعَلْ اَحَدَهُما لاِدَبِکَ لِتَسْتَعینَ بِهِ عَلى یَومِ مَوتِکَ. فَقیلَ لَهُ : وَ ما تِلْکَ الاِسْتِعانَةُ؟ قالَ : تُحْسِنُ تَدبیرَ ما تُخَلِّفُ وَ تُحْکِمُهُ؛   اگر در عُمرت دو روز مهلت داده شدى ، یک روز آن را براى ادب خود قرار ده تا از آن براى روز مُردنت کمک بگیرى. به امام گفته شد : این کمک گرفتن چگونه است؟ فرمودند : به این‏که آنچه را از خود برجا مى‏گذارى ، خوب برنامه‏ریزى کنى و محکم‏کارى نمایى. کافی(ط-الاسلامیه) ج8 ، ص150 ، ح132 حدیث (31) امام على علیه ‏السلام : کَفى بِالتَّجارِبِ مُؤَدِّبا ؛   براى ادب‏ آموزى، تجربه‏ ها کافى ‏اند. تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص444 ، ح10155 حدیث (32) امام على علیه‏ السلام : اَحْسَنُ الآْدابِ ما کَفَّکَ عَنِ الْمَحارِمِ؛   بهترینِ ادب‏ها آن است که تو را از حرام‏ها باز دارد. تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص247 ، ح5079 عیون اخبار الرضا ج2 ، ص100 ،ح34

پ